Alama za Ufaulu Kidato cha Sita: Viwango na Maelezo Muhimu
Baraza la Mitihani la Tanzania (NECTA) limekuwa na jukumu la kuboresha mfumo wa elimu kwa kuweka viwango vya ufaulu kwa watahiniwa wa kidato cha sita (ACSEE). Mfumo huu ni muhimu katika kuelewa kiwango cha mafanikio ya wanafunzi na kuandaa hatua zinazofuata kwa watahiniwa wanaotarajia kuendelea na elimu ya juu au kujiunga na soko la ajira. Katika makala hii, tutaangazia viwango vya ufaulu, mfumo wa pointi (Grade Points) na GPA, pamoja na namna ya ukokotoaji wa alama hizi.
Mfumo wa Viwango vya Ufaulu Kidato cha Sita (ACSEE)
NECTA imeanzisha mfumo wa viwango visivyobadilika (Fixed Grade Ranges) ambao umetumika tangu mwaka 2012. Mfumo huu hujumlisha viwango maalum vinavyoonyesha uwezo wa mwanafunzi katika kila somo kupitia alama na madaraja yafuatayo:
- Gredi A: 75-100 – Bora Sana (Excellent)
- Gredi B+: 60-74 – Vizuri Sana (Very Good)
- Gredi B: 50-59 – Vizuri (Good)
- Gredi C: 40-49 – Wastani (Average)
- Gredi D: 30-39 – Inaridhisha (Satisfactory)
- Gredi E: 20-29 – Hairidhishi (Unsatisfactory)
- Gredi F: 0-19 – Feli (Fail)
Mwanafunzi atahesabiwa kuwa amefaulu endapo atapata angalau gredi D (alama 30) katika somo husika.
Mfumo wa Madaraja kwa Kutumia Pointi (Points) na GPA
NECTA inatumia mfumo wa pointi pamoja na GPA ili kuhesabu na kutoa matokeo ya mwisho kwa wanafunzi wa kidato cha sita. Watahiniwa hupangiwa madaraja yafuatayo:
- Daraja la Kwanza (Division One): Pointi 3-7
- Daraja la Pili (Division Two): Pointi 8-9
- Daraja la Tatu (Division Three): Pointi 10-13
- Daraja la Nne (Division Four): Angalau D mbili au Principal Pass moja isiyopungua C
Katika mfumo huu, watahiniwa hupata pointi kwa masomo matatu ya tahasusi (combination subjects) yanayozingatiwa zaidi. Pointi hizi ni muhimu katika kukokotoa wastani wa ufaulu wa mwanafunzi katika mfumo wa GPA, ambao hutoa matokeo katika madaraja yafuatayo:
- Distinction: 3.7-5.0
- Merit: 3.0-3.6
- Credit: 1.7-2.9
- Pass: 0.7-1.6
Kwa mfano, mwanafunzi aliyefanya vizuri sana katika masomo matatu ya tahasusi na kupata alama za juu kwenye kila somo anaweza kupata GPA ya 3.7 au zaidi, ambayo ni kiwango cha Distinction.
Mchakato wa Ukokotoaji wa Ufaulu Kidato cha Sita (GPA)
Ukokotoaji wa GPA hufanyika kwa njia maalum inayoonyesha wastani wa pointi za alama za mwanafunzi katika masomo aliyofaulu. Mchakato huu unafuata hatua zifuatazo:
- Kuchagua Masomo ya Tahasusi: Ni masomo matatu tu ambayo yanachukuliwa kama msingi katika GPA ya kidato cha sita.
- Hesabu ya Wastani wa Pointi: Jumla ya pointi alizopata mwanafunzi katika masomo haya hugawanywa kwa idadi ya masomo (ambayo ni 3).
- Majedwali ya GPA: Wanafunzi ambao wamepata GPA ya juu (mfano, 4.5 hadi 5.0) wanatunukiwa daraja la Distinction, ambalo ni daraja la juu zaidi kwa watahiniwa wa kidato cha sita.
Umuhimu wa Matokeo na Alama Endelevu (Continuous Assessment)
NECTA hutumia pia alama endelevu (CA) kama sehemu ya alama za mwisho za mwanafunzi kwa lengo la kuweka uwiano kati ya mitihani ya kitaifa na maendeleo ya mwanafunzi wakati wa masomo. Uwiano wa alama za mwisho (Final Score) kwa kidato cha sita hutumia asilimia 30 kwa alama endelevu na asilimia 70 kwa alama za mtihani wa mwisho. Hii inamaanisha kuwa, michango ya masomo ya awali kama Kidato cha Tano, mitihani ya muhula, na kazi za mradi zina nafasi katika alama za mwisho za mtahiniwa.
Mapendekezo ya Mhariri: